Mity wokół odbudowy

Od czasu wstrzymania odbudowy Pałacu Saskiego w 2008 roku wokół tej tematyki narosło wiele mitów i niedopowiedzeń wskazujących na rzekomy brak możliwości zrealizowania odbudowy lub jej „gigantyczny” koszt, który miałby być nie do udźwignięcia w ramach budżetu Warszawy.

Nasze Stowarzyszenie już od 2012 roku dąży do obalenia tych mitów.

Z uwagi na fakt, że sprawa odbudowy Pałacu Saskiego ponownie stała się przedmiotem szczególnego zainteresowania mediów, w debacie publicznej na powrót pojawiło się wiele mitów związanych nie tylko z historią Pałacu Saskiego, ale i z potencjalnymi przeszkodami rzekomo uniemożliwiającymi jego odbudowę.

Chcemy by debata publiczna o odbudowie Pałacu Saskiego była wolna od nieprawdziwych informacji.

Zachęcamy też do lektury jednego z pierwszego artykułów na saski2018.pl – Sześć mitów wokół odbudowy Pałacu Saskiego – który opublikowaliśmy jeszcze w 2012 roku. W dużej mierze wciąż pozostaje aktualny.

1. Czy można gdzieś wpłacać pieniądze na odbudowę? Kupować tzw. cegiełki na odbudowę Pałacu Saskiego?

Stowarzyszenie Saski 2018 otrzymuje dużo zapytań o możliwość dokonywania darowizn na odbudowę Pałacu Saskiego i pozostałych budynków tworzących zachodnią pierzeję pl. Piłsudskiego.

Przez wiele lat zachęcaliśmy m.st. Warszawa do założenia specjalnego rachunku zastrzeżonego, na który darczyńcy mogliby wpłacać środki na odbudowę. Niestety władze miasta nie były zainteresowane takim rozwiązaniem. Możliwe, że w ramach ogłoszonej 11 listopada 2018 r. restytucji Pałacu Saskiego zostania przewidziana forma udziału społeczeństwa w finansowaniu odbudowy. Do czasu ogłoszenia o takiej możliwości, np. poprzez otwarcia specjalnego rachunku nie ma możliwości wpłacania środków przeznaczonych bezpośrednio na odbudowę Pałacu Saskiego.

2. Ile będzie kosztowała odbudowa?

Koszt odbudowy zostanie określony dopiero po powstaniu szczegółowego projektu budowlanego, który musi zostać zatwierdzony w decyzji o pozwoleniu na budowę. Z kolei projekt budowlany nie powstanie zanim nie zostaną wykonane prace archeologiczne, badania hydrologiczne, geodezyjne i geotechniczne oraz dopóki nie zostaną przedstawione wytyczne programowe do założeń projektu budowlanego. Dodatkowo, dopiero ostateczne uzgodnienia projektu z wojewódzkim konserwatorem zabytku pozwolą na oszacowanie kosztów materiałów wykończeniowych na elewacjach, etc.

Do tego czasu możemy jedynie oszacować koszty odbudowy w bardzo dużym przybliżeniu. W latach 2006-2007 m.st. Warszawa liczyło, że inwestycja (odbudowa całej zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego) pochłonie 550 mln złotych (dane przedstawione stowarzyszeniu Saski 2018 przez urząd m.st. Warszawa).

W 2018 roku można wstępnie założyć, że:

• koszt odbudowy samego Pałacu Saskiego wyniesie ok. 210-275 mln złotych (wartości netto);
• koszt odbudowy całej zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego, (tj. Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz trzech kamienic od strony ul. Królewskiej) wraz z parkingiem podziemnym pod budynkami wyniesie ok. 601.250.000-875.000.000 zł (wartości netto).

3. Co miałoby się znaleźć w odbudowanym Pałacu Saskim i innych odbudowanych obiektach zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego?

W dotychczasowej debacie publicznej pojawiały się różne koncepcje dotyczące funkcji, jakie miałyby pełnić wybudowane budynki. Stowarzyszenie Saski 2018 zawsze pozostawiało sposób wykorzystania odbudowanych budynków jako kwestię otwartą, sugerując wyłącznie możliwe rozwiązania.

Uznając deklarację o restytucji Pałacu Saskiego w Warszawie za przełom w kwestii obudowy nie tylko gmachu Pałacu Saskiego, ale całej zachodniej pierzei Placu Piłsudskiego, wyrażamy nadzieję, że w najbliższym czasie ze strony Kancelarii Prezydenta RP zostaną przedstawione szczegółowe informacje o założeniach planowanego przedsięwzięcia.

Naszym zdaniem ciekawa jest koncepcja „trzy budynki-trzy funkcje”, tj. Pałac Saski – gmach użyteczności publicznej. Pałac Brühla – gmach użyteczności publicznej np. siedziba MSZ. Kamienice od ul. Królewskiej – lokale komercyjne, albo wysokiej klasy hotel, elegancki dom handlowy, restauracje od strony Ogrodu Saskiego.

4. Co z roszczeniami do gruntu?

Nie ma roszczeń reprywatyzacyjnych do działek, na których posadowiony był Pałac Saski i Pałac Brühla, ponieważ już przed II wojną światową te nieruchomości stanowiły własność Skarbu Państwa (Pałac Saski był Siedzibą Sztabu Głównego Wojska Polskiego, a Pałac Brühla siedzibą Ministerstwa Spraw Zagranicznych). Dekret z dnia 6 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na terenie m.st. Warszawy (tzw. „Dekret warszawski” lub „Dekret Bieruta”) nie mógł znacjonalizować nieruchomości, które i tak nie stanowiły własności prywatnej.

5. Czy Saski 2018 jest za powrotem pomnika księcia Józefa Poniatowskiego przed pałac?

Nie. Decyzja o powstaniu i lokalizacji pomnika zapadła na długo przed wybuchem powstania listopadowego, ale odlew gotowy był dopiero w 1834 r. Wtedy jednak Rosjanie cofnęli zgodę na ustawienie go tam, gdzie zaplanowano, czyli przed pałacem przy Krakowskim Przedmieściu (obecnie prezydenckim). Pomnik został wywieziony do posiadłości Paskiewicza do Homla, a powrócił do Warszawy w ramach akcji rewindykacji zabytków i dzieł sztuki na mocy traktatu ryskiego i w 1923 r. stanął na Placu Saskim (dziś pl. Piłsudskiego).

6. Czy Saski 2018 chce odbudowy również Pałacu Brühla? Jeśli tak, to w postaci z którego roku?

Tak, stowarzyszenie Saski 2018 opowiada się za odbudową całej zachodniej przedwojennej pierzei Placu Piłsudskiego, łącznie z Pałacem Brühla. Zgodnie ze sztuką rekonstrukcji opowiadamy się za odbudową ostatniego, udokumentowanego stanu – z 1939 r., wraz z modernistycznym pawilonem, dobudowanym przez Bohdana Pniewskiego w latach 30. XX wieku.

7. Czy odbudowana pierzeja będzie współgrać architektonicznie z Metropolitanem?

Chociaż biurowiec Metropolitan ze względu na swój nowoczesny wygląd wciąż budzi wiele kontrowersji i wielu warszawiaków nie przepada za tym budynkiem, to jego architektura w założeniu miała korespondować z historyczną zabudową Placu Piłsudskiego. Jego autor, słynny brytyjski architekt sir Norman Foster, wiedząc o planach rekonstrukcji pałaców Saskiego i Brühla zaprojektował go tak, aby całość dobrze współgrała już po ich odbudowie, tworząc wraz z pałacem Brühla pełną pierzeję ul. Wierzbowej. Podobne zabiegi z powodzeniem realizuje się m.in. w Londynie, gdzie lekka, szklana architektura zgrabnie wpasowuje się w historyczną zabudowę.

8. Czy za Saskim 2018 stoją jacyś politycy lub prywatni inwestorzy?

Nie. Nie reprezentujemy interesów żadnego inwestora ani nie działamy na rzecz żadnej partii politycznej. Stowarzyszenie jest całkowicie apolityczne. Jesteśmy grupą osób, wywodzących się z różnych środowisk, w różnym wieku, a łączy nas miłość do Warszawy i chęć aktywnego działania pro publico bono, aby Warszawa była pięknym miastem.

9. Ile drzew zostanie wyciętych podczas odbudowy?

Podczas odbudowy Pałacu Saskiego nie zostanie wycięte ani jedno drzewo. Zieleń miejska i drzewa parkowe na terenie Pałacu Saskiego i zespołu kamienic przy ul. Królewskiej 6 i 8 zostały usunięte w 2006 i 2008 r. w trakcie prowadzenia badań archeologiczno-architektonicznych.

Inaczej przedstawia się sytuacja na obszarze dawnego Pałacu Brühla, który częściowo porośnięty jest drzewami i krzewami. Kilka drzew znajduje się również na działce po kamienicy Lesslów przy ul. Królewskiej 10, ale najprawdopodobniej zostaną one przesadzone, a nie wycięte. Warto też zauważyć, że odbudowa zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego nie zmniejszy Ogrodu Saskiego ani o jeden metr kwadratowy w stosunku do jego przedwojennego kształtu, a jedynie zaznaczy jego granice, eksponując zieleń w tkance miejskiej.

10. Dlaczego nie wybudować czegoś nowoczesnego w tym miejscu?

Nowoczesna architektura na pl. Piłsudskiego kontrastowałaby rażąco z zabytkowym charakterem okolicy (Krakowskie Przedmieście, Teatr Wielki, Hotel Europejski, siedziba Garnizonu Warszawa, Zachęta) potęgując stylistyczny nieład naszego miasta. W całej Warszawie, a nawet w jej centrum, wciąż nie brakuje wolnych przestrzeni na nowoczesną zabudowę – wszędzie naokoło są wznoszone szklano-betonowe wieżowce, apartamentowce i galerie handlowe, często nie grzeszące urodą. Chcemy przekonać władze publiczne i mieszkańców Warszawy, że warto zabudować tę ostatnią przestrzeń w Warszawie w duchu pięknej, klasycznej architektury o głębokiej europejskiej tradycji, która z pewnością będzie godną oprawą jednego z najbardziej reprezentacyjnych miejsc nie tylko w Warszawie, ale i w całej Polsce. Wizualnie byłaby to kontynuacja zabytkowej przestrzeni Traktu Królewskiego, zaś symbolicznie – ostatni etap odbudowy Warszawy z wojennych zniszczeń.

11. Czy wnętrza będą historyczne?

Wnętrza odbudowanych pałaców powinny być funkcjonalne i dostosowane do współczesnych potrzeb, a także odzwierciedlać epokę, w której zostały odbudowane, stąd opowiadamy się za ich nowoczesną aranżacją, z zachowaniem jednak historycznych podziałów na kondygnacje.

Przed wojną Pałac Saski miał charakter budynku biurowego, a jego wnętrza były już wtedy po wielokrotnych przebudowach, przez co zatraciły swój historyczny, wartościowy charakter. W przypadku Pałacu Brühla, którego wnętrza w wyniku XIX-wiecznych przebudów utraciły oryginalny rokokowy wygląd, w latach 30. XX w. na potrzeby Ministerstwa Spraw Zagranicznych wnętrza budynku zostały całkowicie przebudowane i na nowo zaaranżowane przez architekta Bohdana Pniewskiego w stylistyce modernizmu.

12. Jak dołączyć do stowarzyszenia? Kto może dołączyć?

Członkiem zwyczajnym stowarzyszenia może być każda osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat, posiada pełną zdolność do czynności prawnych, nie została pozbawiona praw publicznych i popiera cele statutowe stowarzyszenia. Aby dołączyć do stowarzyszenia, należy umówić się na spotkanie, wziąć w nim udział i wypełnić formularz zgłoszeniowy. Przez trzy miesiące uczestniczyć w działalności stowarzyszenia, wykazując się zaangażowaniem w realizację celów statutowych. Jednak nie trzeba wcale przystępować do stowarzyszenia, aby działać na rzecz odbudowy Pałacu Saskiego i pozostałych historycznych budynków. Jeżeli jesteś za przywróceniem Warszawie Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic od strony ul. Królewskiej, rozpowszechniaj naszą inicjatywę we wszystkich kręgach.

13. Jak można pomóc inicjatywie Saski 2018?

Na wiele sposobów, m.in. rozpowszechniając ideę odbudowy, dołączając do działań członków stowarzyszenia (ogłaszanych w Internecie), pozyskując poparcie znanych i szanowanych osób. Pisząc artykuły na stronę. Najłatwiej skontaktować się z nami wysyłając e-mail na adres palac@saski2018.pl.

14. Kim są ludzie, którzy działają w Saskim 2018?

Saski 2018 to ludzie w różnym wieku, różnych profesji, których łączy pasja do Warszawy. Działają apolitycznie i społecznie pro publico bono. Nie czerpią żadnych korzyści ani nie działają na zlecenie inwestorów, polityków i innych niezidentyfikowanych grup interesów. Działamy wyłącznie dla pięknej Warszawy, dla nikogo więcej.

15. Dlaczego Saski 2018 nie jest za odbudową Pałacu Saskiego w barokowej szacie architektonicznej?

Pierwszym i najważniejszym argumentem przeciwko barokowej szacie pałacu jest zachowany Grób Nieznanego Żołnierza. Jest to jedyny oryginalny fragment kolumnady Pałacu Saskiego, który jest jednocześnie jednym z najważniejszych pomników w Polsce. Odbudowa barokowego pałacu oznaczałaby konieczność jego rozbiórki albo przesunięcia, co jest pomysłem bardzo kontrowersyjnym i zapewne trudnym do zaakceptowania przez większość społeczeństwa.